Stan faktyczny:
Pracownica opuszczająca zakład pracy, na żądanie ochrony poddała się kontroli, która polegała na sprawdzeniu zawartości jej torebki. Pracownica pyta, czy kontrola była dopuszczalna.

Rozwiązanie casusu:
Pracodawca może w różny sposób kontrolować zachowanie pracowników w czasie pracy. Sposobem kontroli pracowników, który najdalej sięga w sferę prywatności jest przeprowadzenie przeszukania. W wielu zakładach pracy istnieją ustalone zwyczaje poddawania członków załogi kontroli osobistej, zapobiegającej wynoszeniu mienia społecznego objętego działalnością takich zakładów pracy, w których ze względu na szczególne cechy tej działalności mienie społeczne wymaga szczególnej ochrony. Wykonywanie kontroli wchodzi wówczas w zasięg przestrzegania porządku i dyscypliny pracy, podlega więc unormowaniu w regulaminie pracy.

Na temat możliwości stosowania tego środka wobec pracowników wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 1972 r. (I PR 153/72, OSNCP 1972 r. nr 10 poz. 184). Zgodnie z tym orzeczeniem stosowanie w ramach przepisów regulaminu pracy lub ustalonego zwyczaju przeszukania członków załogi w celu zapobieżenia wynoszenia mienia zakładów pracy jest zgodne z prawem i nie narusza dóbr osobistych pracowników wówczas, gdy pracownicy zostali uprzedzeni o możliwości stosowania tego rodzaju kontroli w celu ochrony mienia i gdy kontrola ta jest wykonywana w porozumieniu z przedstawicielami załogi w sposób niepozostający w sprzeczności ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu Najwyższego przeszukanie pracowników jest dopuszczalne po spełnieniu następujących warunków:
1) Pracownicy zostali uprzedzeni o możliwości zastosowania wobec nich przeszukania. Uprzedzenie o możliwości przeprowadzenia kontroli w powyższej formie następuje najczęściej poprzez zamieszczenie odpowiednich zapisów w wewnętrznych aktach prawnych pracodawcy, np. w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy.
2) Czynności przeszukania są dokonywane w porozumieniu z przedstawicielami pracowników. Najczęściej będą to przedstawiciele zakładowych organizacji związkowych, tam gdzie one istnieją.
3) Przeszukanie jest prowadzone w sposób, który nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Przeszukanie nie może być prowadzone w sposób niewspółmierny do zamierzonego celu, którym jest przeciwdziałanie utracie przez pracodawcę mienia lub informacji.
4) Przeszukanie jest prowadzone wyłącznie w celu ochrony ważnego interesu pracodawcy.
Obowiązek poddania się przeszukaniu wynika z faktu posiadania przez pracodawcę uprawnień kierowniczych wobec pracownika. Na podstawie art. 100 § 1 Kodeksu pracy pracownik obowiązany jest w szczególności do stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, o ile nie są sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę.

Wniosek:
Należy pamiętać, że bezzasadna odmowa poddania się kontroli może być podstawą stwierdzenia utraty zaufania do pracownika, a co za tym idzie przesłanką rozwiązania stosunku pracy. Jednakże kontrola musi zawsze odbywać się z zachowaniem określonych zasad, w sposób nie naruszający dóbr osobistych pracownika.

Piotr Kisiel, prawnik Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność

[źródło:] Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność