■ Państwowa Inspekcja Pracy nie może sprawdzać warunków pracy wszystkich zatrudnionych
■ Społeczni inspektorzy nie zawsze skutecznie poprawiaj? warunki pracy załogi
■ Trzy lata więzienia groż? pracodawcy za narażenie pracownika na niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia

S?d w Elbl?gu 4 stycznia skazał prezesa spółki odzieżowej Hetman za ciężkie łamanie praw pracowniczych na 1,5 roku więzienia w zawieszeniu i 22,5 tys. zł grzywny. Prezes tej spółki nie płacił poborów swoim pracownicom, stosował wobec nich także inne niedopuszczalne metody. Wyrok ten był możliwy m.in. dzięki działalno?ci instytucji odpowiedzialnych za nadzór nad przestrzeganiem praw pracowniczych, które jednak nie zawsze s? tak skuteczne.

Główn? instytucj?, której zadaniem jest nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy i zapewnienie pracuj?cym bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Niewiele ponad 1400 inspektorów pracy musi nadzorować kilka milionów podmiotów gospodarczych.

PIP się stara

Statystycznie inspektor pracy trafia do pracodawcy raz na kilka lat. Mimo to pracodawcy wol? unikać wizyty inspektora.

W Sejmie trwaj? prace nad ustaw? o Państwowej Inspekcji Pracy. Prezydent, który jest autorem projektu, chce, by inspektorzy mogli stosować bardziej surowe kary w stosunku do pracodawców naruszaj?cych prawa pracowników. Tysi?c złotych mandatu, szczególnie na dużych pracodawcach, nie robi wrażenia. Ponadto obecne prawo jest tak sformułowane, że to nie pracodawca ma obowi?zek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy wszystkim osobom pracuj?cym.

– Duże ryzyko zwi?zane z wykonywan? prac? ponosz? samozatrudnieni. Mimo iż często wykonuj? takie same prace jak pracownicy na etacie, inspektor pracy nie może interweniować, gdy stwierdzi jakie? nieprawidłowo?ci – przypomina Roman Giedrojć, zastępca głównego inspektora pracy.

Dlatego przedstawiciele PIP zabiegali, by w nowej ustawie znalazł się większy kr?g podmiotów, które będ? mogły być kontrolowane przez inspekcję pracy.

Mało inspektorów społecznych

Bezpo?redni nadzór nad poczynaniami pracodawcy dotycz?cymi warunków pracy pracowników mog? sprawować sami pracownicy. Mog? to robić za po?rednictwem zwi?zków zawodowych. Jednak nad zapewnieniem bezpiecznych warunków pracy w ramach zwi?zkowej działalno?ci w imieniu załogi powinien czuwać społeczny inspektor pracy. Przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. nr 35, poz. 163) sprawiaj?, że nie jest to instytucja powszechnie funkcjonuj?ca.

Społecznym inspektorem pracy może być bowiem pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem zwi?zku zawodowego. Zakładowe organizacje zwi?zkowe mog? postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być również pracownik zakładu niebęd?cy członkiem zwi?zku zawodowego. W praktyce oznacza to, że społeczny inspektor może działać tylko tam, gdzie działaj? zwi?zki zawodowe. Przy obecnym poziomie uzwi?zkowienia oznacza to, że wiele firm, szczególnie prywatnych, nie jest objętych nadzorem społecznej inspekcji pracy.

Społeczny inspektor ma teoretycznie duże możliwo?ci wpływania na pracodawcę. Może kontrolować stan budynków i urz?dzeń firmy, poziom przestrzegania prawa pracy i układów zbiorowych.

– Głównym elementem nacisku na pracodawcę jest zalecenie wydane przez społecznego inspektora i wpisanie do zakładowej księgi zaleceń usunięcia w okre?lonym terminie stwierdzonych uchybień. Zalecenie takie musi być zrealizowane – mówi Jerzy Ossowicz społeczny inspektor pracy w Zakładach Urz?dzeń Okrętowych BOMET w Barlinku.

Społeczni inspektorzy maj? w firmie specjalny status. S? wybierani przez załogę na 4-letni? kadencję. W jej trakcie i rok po wyga?nięciu mandatu inspektor nie może być zwolniony, chyba że zachodz? przyczyny uzasadniaj?ce rozwi?zanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

– Ochrona sprawia, że inspektorzy mog? skutecznie działać. Wszystko zależy od tego, jak konkretna zakładowa organizacja zwi?zkowa podchodzi do spraw bhp. Czasem zdarza się, że inspektor zadowala się tym, że został wyłoniony – mówi Zbigniew Czarnecki, regionalny koordynator ds. bhp Podlaskiej NSZZ Solidarno?ć.

Policjant i prokurator

W skrajnych przypadkach w obronie pracowników mog? stan?ć państwowe organy ?cigania: policja i prokuratura. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy i kodeksu karnego, kto, będ?c odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikaj?cego z tego powodu obowi?zku i przez to naraża pracownika na bezpo?rednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolno?ci do lat trzech.

Pracownik może skarżyć do s?du

Sprawy tego typu s? bardzo skomplikowane i duża ich czę?ć ostatecznie nie trafia na wokandę s?dow?. Potwierdzaj? to do?wiadczenia Państwowej Inspekcji Pracy. W 2005 roku inspektorzy pracy skierowali do prokuratury 985 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Do wrze?nia 2006 roku prokuratorzy wszczęli 633 postępowania. W 106 przypadkach zakończyło się to skierowaniem do s?du aktu oskarżenia.

Zawiadomienie o uporczywym naruszaniu praw pracowniczych przez pracodawcę może złożyć każdy pracownik. Skarga taka może doprowadzić do skazania pracodawcy wyzyskuj?cego załogę.

Każdy pracodawca ma obowi?zek zapewnienia załodze bezpiecznych warunków pracy. Mimo działań licznych organizacji społecznych i instytucji państwowych, których celem jest realizacja tego obowi?zku, wci?ż wielu pracowników pracuje w niebezpiecznych dla zdrowia warunkach. Skutkiem tego jest utrzymuj?ca się od kilku lat liczba wypadków przy pracy na poziomie 80 tysięcy rocznie.

[ żródło ] gazetaprawna.pl