Obowiązujące od 26 kwietnia 2023 nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła – zgodnie z unijną dyrektywą w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów – nowy urlop opiekuńczy.

Przysługuje on pracownikowi w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Przy czym członkami rodziny w tym przypadku, zgodnie z art. 173¹ § 2 Kodeksu pracy, są tylko syn, córka, matka, ojciec lub małżonek.

Co ważne w odniesieniu do członków rodziny nie jest konieczne spełnienie żadnego dodatkowego warunku, w tym wspólnego zamieszkiwania zarówno stale, jak w trakcie samego korzystania z tego urlopu. W przypadku zaś osoby zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym dla odmiany nie jest istotny z kolei żaden związek pomiędzy pracownikiem a tą osobą – ważny jest jedynie fakt wspólnego zamieszkiwania.

Urlop opiekuńczy jest niepłatny, ale wlicza się on do okresu, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze.
Przy czym urlop ten nie będzie rozliczany proporcjonalnie do okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy w trakcie roku. Wymiar roczny urlopu będzie jednak łącznym wymiarem u wszystkich kolejnych pracodawców.

Co ważne urlop opiekuńczy ten udzielany będzie na całe dni pracy wynikające z rozkładu czasu pracy, bez względu na ilość godzin zaplanowanych w rozkładzie czasu pracy do przepracowania.

Urlop udzielany jest na wniosek pracownika składany w postaci papierowej lub elektronicznej z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem.

We wniosku pracownik będzie podawać:
(1) imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych; przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia oraz – w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem,
lub też

(2) imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych; przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia oraz – w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – wspólny adres zamieszkania.

Przy czym pracodawca nie będzie mógł domagać się od pracownika potwierdzenia istnienia „poważnych względów medycznych” zaświadczeniem lekarskim. Nie będzie mógł domagać się także np. podania adresu zamieszkania członka rodziny, gdyż ta informacja nie wpływa na prawo do urlopu opiekuńczego.

Podając przyczynę, dla której wnioskuje o urlop pracownik nie będzie mógł się ograniczyć do powtórzenia użytego w przepisach określenia „poważne względy medyczne”, ale będzie musiał w ogólny sposób scharakteryzować tę sytuację.

Przyjęta w kodeksie konstrukcja wnioskowania, wraz z użyciem określenia dotyczącego urlopu – „udziela się” – wskazuje na przyjęcie zasadniczego obowiązku udzielenia tego urlopu na prawidłowo złożony wniosek pracownika.